Dzisiaj (6.11) na Politechnice Gdańskiej rektorzy dziewięciu polskich uczelni i dyrektorzy jednostek naukowych powołali do życia konsorcjum, którego celem jest budowa trzeciego co do wielkości radioteleskopu na świecie, o roboczej nazwie RT90+. Będzie on filarem Narodowego Centrum Radioastronomii i Inżynierii Kosmicznej (NCRIK).
Polska ma szansę dołączyć do grona światowych liderów w dziedzinie badania kosmosu. Już teraz największy polski radioteleskop (o średnicy 32 m) zlokalizowany w miejscowości Piwnice pod Toruniem, należący do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, jest częścią programu VLBI, czyli największej międzynarodowej sieci teleskopów. Bada ona rejony kosmosu niedostępne dla teleskopów optycznych. Niedawne przystąpienie Polski do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) dodatkowo zwiększa zapotrzebowanie na infrastrukturę, która pozwoli naszemu krajowi aktywnie uczestniczyć w eksploracji kosmosu. Mało realne jest, aby w przewidywalnej przyszłości w Polsce budowane były satelity lub aby nasz kraj realizował misje kosmiczne. Przeszkodę stanowią chociażby finanse. Jedno wystrzelenie w kosmos francuskiej rakiety Ariane5 kosztuje ponad 300 mln zł. Tymczasem budowa radioteleskopu o średnicy przekraczającej 90 m (co czyniłoby go obecnie trzecim co do wielkości radioteleskopem na świecie) będzie kosztowała, wg szacunków inicjatorów NCRIK, około 350-400 mln zł.
– Korzyści dla polskiej nauki pojawią się już na etapie projektowania radioteleskopu. Planujemy skonstruowanie instrumentu, który będzie pod względem technologicznym przewyższał te już istniejące. To ambitne zadanie chcemy zrealizować bazując na wiedzy i doświadczeniu polskich naukowców i techników. Osiągniemy zatem korzyści nie tylko w dziedzinie eksploracji kosmosu, ale także nauk ścisłych i technicznych (m.in. optyki, mechaniki, mechatroniki, czy budownictwa) oraz transferu i przetwarzania danych. Poza tym, oprócz radioteleskopu powstaną obiekty towarzyszące z licznymi laboratoriami na Politechnice Gdańskiej i UMK w Toruniu – mówi prof. Andrzej Kus z UMK w Toruniu, dyrektor Konsorcjum NCRIK.
Zamierzeniem dodatkowym, a zarazem pionierskim wyzwaniem inicjatorów projektu, jest stworzenie w oparciu o radioteleskop RT90+ bazy naukowej, która umożliwi polskiej nauce równoległy marsz w światowej czołówce nauk technicznych. – Po zbudowaniu radioteleskopu powołamy do życia elitarną akademię, w której będą się kształcili światowej klasy eksperci z dziedzin nauk podstawowych i stosowanych. Eksploatacja RT90+ i eksploracja kosmosu będą stanowiły w dużym wymiarze podstawę walidacji teorii w różnych dziedzinach nauk technicznych. Niedoścignionym wzorem dla nas jest francuska École Normale Supérieure, w której kształciło się m.in. wielu laureatów Nagrody Nobla. Akademia taka miałaby powstać w Gdańsku na Politechnice Gdańskiej – dodaje prof. Zbigniew Sikora z Politechniki Gdańskiej, Zastępca Dyrektora Konsorcjum NCRIK.
Realizacja projektu jest podzielona na dwa etapy. Pierwszy, którego realizacja rozpocznie się na początku 2013 roku, obejmuje przygotowania studiów wykonalności radioteleskopu i infrastruktury naukowej oraz pozyskanie finansowania. Na drugi etap, którego rozpoczęcie jest planowane na I kwartał 2015 roku, składa się budowa RT90+ i obiektów towarzyszących. Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, pierwsze sygnały z kosmosu radioteleskop odbierze w 2017 lub 2018 roku.
– Nasz projekt już dzisiaj spotyka się z dużym zainteresowanie i przychylnością. Został doceniony przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Trafił na tzw. Polską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej – jego pozycja wymaga jednak odnowienia. To zwiększa szanse na sfinansowanie projektu NCRIK z budżetu centralnego. Poza tym konsorcjum będzie otwarte na współpracę z lokalnymi samorządami oraz partnerami komercyjnymi. Ci ostatni będą mogli przy okazji budowy RT90+ pozyskać unikatowe na skalę światową kompetencje. Część finansowania może pochodzić także z budżetu Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskiego Forum Strategicznego Infrastruktur Badawczych ESFRI i innych – uzupełnia prof. Z. Sikora.
Narodowe Centrum Radioastronomii i Inżynierii Kosmicznej będzie też jednostką popularyzującą naukę. Jako operator jednego z największych radioteleskopów na świecie i wysokiej klasy infrastruktury będzie przyciągało naukowców z całego świata.
__________________________________________________________________________________
Najważniejsze fakty na temat projektu:
Robocza nazwa radioteleskopu: RT90+
Rozważana lokalizacja: Bory Tucholskie ze względu na stosunkowo niski poziom zakłóceń radiowych
Planowana średnica radioteleskopu: ponad 90 metrów
Planowy budżet przedsięwzięcia: 350-400 mln zł
Członkowie Konsorcjum:
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń
- Politechnika Gdańska, Gdańsk
- Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa
- Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
- Uniwersytet Jagielloński, Kraków
- Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra
- Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
- Instytut Chemii Bioorganicznej PAN & Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, Poznań
- Uniwersytet Techniczno-Przyrodniczy, Bydgoszcz